Staatsbosbeheer herstelt de natuur in het Haaksbergerveen. We werken aan het herstel en behoud van hoogveen en natte heide en daarmee de biodiversiteit. Herstel van hoogveen draagt bovendien bij aan CO2-opslag en dat is goed voor het klimaat.
Hoogveen en natte heide, zoals in het Haaksbergerveen, zijn zeldzaam geworden in Nederland. Het hoogveen, dat in de loop der eeuwen is ontstaan, wordt gevoed door regenwater. Het veenmos dat er groeit heeft de bijzondere eigenschap dat het als een spons werkt: het houdt zelf regenwater vast, ook in tijden van droogte. Het heeft zo een eigen waterhuishouding, met een waterspiegel die hoger ligt dan de omgeving. Hierdoor kan het hoogveen uitgroeien tot grote aaneengesloten, zompige veenkussens.
Het Haaksbergerveen is samen met het aangrenzende natuurgebied Buurserzand samen aangemerkt als één Natura 2000 gebied vanwege de aanwezigheid van bijzondere natuur. Het Haaksbergerveen is ruim 590 hectare groot en bestaat voor delen uit drijvende veenlagen en delen veen op een zandondergrond. Je vindt er onder andere zeldzame soorten als veenbes, beenbreek, zonnedauw, wollegras, lavendelheide, adder, heikikker, kamsalamander, gevlekte witsnuitlibel, speerwaterjuffer, boomvalk en kraanvogel.
Biodiversiteit
De biodiversiteit komt in gevaar door de uitstoot van stikstof door wegverkeer, industrie en agrarisch gebruik. Maar ook door verdroging en versnippering van natuurgebieden. Staatsbosbeheer herstelt het ecosysteem van het hoogveen en de natte heide. Dat geeft kenmerkende dieren en insecten zoals de adder, de grote modderkruiper, de kamsalamander, de kraanvogel en de gevlekte witsnuitlibel en planten zoals veenpluis en zonnedauw weer de ruimte om er te leven.
Natuurherstel
Het Haaksbergerveen is een van de best herstellende hoogveenrestanten van Nederland. Dankzij een uitgekiend waterhuishoudingssysteem krijgt het hoogveen de kans om zich net als vroeger te ontwikkelen. Een stabiele waterstand is een belangrijke voorwaarde voor het behoud van hoogveen. Dit wordt onder meer bereikt door in het natuurgebied meer regenwater vast te houden. Hiervoor is het belangrijk om bomen en opslag (uitlopers/zaailingen van bomen) van vooral grove den en berk te verwijderen. Deze bomen verdampen namelijk per dag tot wel een paar honderd liter water. Door bomen en opslag weg te halen, wordt deze verdamping beperkt. Ook krijgt het landschap hierdoor een meer open karakter. Hoogvenen hebben een bijzondere functie in de opslag van broeikasgassen. CO₂ wordt opgeslagen in de planten die er groeien en in het veen. Voorwaarde is wel dat het veen het hele jaar goed nat blijft. Hoogveenherstel draagt daarmee bij aan oplossingen voor het klimaatprobleem.
In onderstaande video legt hydroloog Rob van Dongen uit welke werkzaamheden nodig zijn om water in het Haaksbergerveen langer vast te houden en hij laat zien wat de resultaten daarvan zijn.
Werkzaamheden in het veld
Planning en volgorde
Begin oktober 2021 zijn aannemer Baks en onderaannemer Van Aalsburg gestart met het verwijderen van ongeveer 70 hectare opslag van berk en grove den, verspreid over een terrein van 265 hectare. Half augustus 2022 ging het nieuwe werkseizoen van start. Daarbij worden de delen waar de opslag reeds is verwijderd nagelopen op nieuwe uitlopers en zaailingen. Daarna zijn de werkzaamheden rondom het opslag verwijderen hervat. In onderstaande video is te zien hoe zij te werk gingen.
Deze kaart laat de werkvakken zien waarover de werkzaamheden verdeeld zijn, de delen die reeds zijn uitgevoerd en de periode waarbinnen de werkzaamheden zijn gepland. Tevens staan de locaties van de snipperdepots en de rijroutes weergegeven waarover het takhout en de houtsnippers worden vervoerd. Omdat de omstandigheden in het veld niet altijd optimaal zijn, is deze kaartweergave onder voorbehoud.
In de donkerroze delen is vorig werkseizoen alle opslag verwijderd. Het hout is versnipperd en uit het gebied gehaald. Enkele kades zijn vrijgemaakt van opslag. Hierdoor zijn deze weer steviger en is er minder kans op beschadiging door wortels. Enkele kades worden verder verstevigd om zo het regenwater voor de komende decennia beter vast te kunnen houden. Deze kades zijn en blijven niet toegankelijk, maar zijn door de werkzaamheden beter zichtbaar geworden. Daarom worden ze door middel van een slagboom afgesloten.
Veranderingen in het landschap
Het landschap krijgt een meer open karakter doordat er veel bosopslag van met name berken wordt verwijderd. Dit is voor bezoekers en omwonenden een hele verandering en dat kan emoties en vragen oproepen. Voor de één positief met het beeld van het oude open veenlandschap van weleer. Voor de ander het gemis van de beschutting die er de laatste jaren was ontstaan. In overleg met directe aanwonenden bekijken we welke wensen er zijn rondom hun woonsituatie en of we daaraan tegemoet kunnen komen. Uitleg over de veranderingen in het landschap met twee vogelvluchttekeningen van de situatie vóór en ná inrichting, staat in de folder Werk in uitvoering - Haaksbergerveen (pdf 2,5 MB).
Toegankelijkheid en overige werkzaamheden
Tijdens de werkzaamheden kan het gebeuren dat een wandelroute in het gebied tijdelijk wordt afgesloten. Dat is voor de veiligheid van zowel bezoekers als medewerkers in het veld. Dit wordt in het gebied op borden aangegeven of (delen van) routes worden afgesloten of worden omgeleid.
Behalve het verwijderen van opslag zijn er ook werkzaamheden voor het herstel van de waterhuishouding en de biodiversiteit. Voor een deel zijn dit jaarlijks terugkerende beheer- en onderhoudswerkzaamheden, zoals begrazing door schapen en runderen. Dit geeft meer structuurverschil in het terrein, waardoor de jeneverbesstruwelen meer ruimte krijgen. Daarnaast bestrijden we de reuzenbalsemien, een ongewenste exoot, om overwoekering van het hoogveen te voorkomen. Daarnaast zijn er eenmalige werkzaamheden, zoals maaien en plaggen van kleine delen van de droge heide. Ook worden greppels/sloten gedempt en worden dammen hersteld om het water langer vast te houden. De planning daarvan hangt af van de afstemming met het gebiedsproces N2000 Buurserzand/Haaksbergerveen.
Werkwijze
Omdat dit hoogveengebied kwetsbaar is en slecht toegankelijk in de werkvakken, heeft de aannemer een bijzondere werkwijze ontwikkeld. Dit is te zien in deze beeldopname. Er wordt in de vakken zoveel mogelijk handmatig gewerkt met elektrische kettingzagen en er worden machines op rupsbanden ingezet. Het hout wordt op een slede gelegd, die tussen de kranen aan weerszijden van het veen heen en weer wordt gelierd. Er staat een midikraan op de transportroute die de opslag overlaadt van de slede op een rupsdumper (een dumper met rupsbanden). Daarna wordt het hout naar het tussendepot getransporteerd en versnipperd. Dit versnipperen veroorzaakt geluidshinder en vindt daarom maximaal eens per week plaats. De houtsnippers worden vervolgens zoveel mogelijk lokaal bij agrariërs en omwonenden verspreid. Dit gebeurt onder meer met speciale ‘snipperdagen’ waarbij men een aanhanger snippers kan afhalen.
De werkzaamheden worden in 2 periodes uitgevoerd, waarvan de tweede werkperiode in augustus 2022 is gestart. We werken buiten het broedseizoen en verwachten voor het broedseizoen in het voorjaar van 2023 alles te hebben afgerond. Zie ook folder Werk in uitvoering: Haaksbergerveen.
Samenwerking
Staatsbosbeheer voert de werkzaamheden uit in opdracht van Provincie Overijssel. Ook werken we samen met de gemeente Haaksbergen, Waterschap Rijn en IJssel, waterschap Vechtstromen, LTO Noord en Natuurmonumenten.
Blijf op de hoogte
Wilt u op de hoogte blijven van onze werkzaamheden, eventuele omleidingen en wat dit voor een tijdelijk effect heeft op u als omwonende of recreant? Meld u dan aan voor de nieuwsbrief van de boswachter of kijk op de website van Provincie Overijssel.
Vragen?
Heeft u verder vragen of wilt u meedenken? Stuur dan een e-mail met uw naam en contactgegeven, of neem direct contact op met:
boswachter Kees Jan Westra via 06-23868611 voor vragen over het natuurgebied Haaksbergerveen;
omgevingsmanager Cleo Hubers via 06-52401716 voor vragen over natuurherstelmaatregelen in het Haaksbergerveen.
Wilt u een keer langskomen? U bent op woensdagochtend van 9.00-12.00 uur welkom in de werkschuur van Staatsbosbeheer aan de Urkerweg 15 in Haaksbergen. Bel met boswachter Kees Jan Westra en/of omgevingsmanager Cleo Hubers voor een afspraak.
