De natuur in Houtrak is rijk, gevarieerd en waardevol. Houtrak is een belangrijke schakel tussen de omliggende natuur- en recreatiegebieden en maakt deel uit van het Natuurnetwerk Nederland (voorheen EHS). Het is het woongebied van onder andere de Noorse woelmuis en rugstreeppad.
In Houtrak vind je het Noorderbos, de Houtrakkerbeemden en het Groene Schip met elk een eigen functie en uitstraling. Staatsbosbeheer heeft afgelopen jaren werkzaamheden uitgevoerd om het gebied nog aantrekkelijker te maken. En we blijven ons inzetten om natuur en recreatie goed samen te laten gaan.
Begin jaren ’90 zijn de eerste bomen van het Noorderbos geplant. Dit jonge bos heeft al verrassend veel natuurwaarden. In de bomen broeden de buizerd en de havik. De verruigde boomgaard biedt een goede bescherming aan kleine (zang)vogels. De stammen en bast van de oudere of dode bomen zijn ideaal voor spechten en dienen als schuilplaats voor meerdere soorten vleermuizen. Ook de grote keverorchis heeft er zijn plek gevonden. In 2018 heeft het Noorderbos een flinke opknapbeurt gekregen. De paden zijn opgeknapt zodat deze ook in natte perioden goed te gebruiken zijn. Je kunt er wandelen, struinen of gewoon even tot rust komen op een bankje.
Het centrale thema voor het Noorderbos is ‘eetbaar voor mens en dier’. Bij het vervangen van populieren in 2018 zijn niet alleen populieren, maar ook duurzame houtsoorten als walnoot en tamme kastanje geplant. Ook zijn er nieuwe stroken met heesters aangeplant met eetbare noten, zaden en vruchten. En er is een voedselbos. De mantelzomen zorgen voor een natuurlijke overgang tussen bos en open gebied en bieden voedsel voor vogels, vlinders, insecten en kleine zoogdieren.
Het brak water uit het zijkanaal C en het Noordzeekanaal dat hier aan de oppervlakte komt, maakt de Houtrakkerbeemden een waar lustoord voor padden en vogels. In het brakke water vinden veel vogels voedsel, zoals garnaaltjes. De lepelaar foerageert hier dan ook regelmatig. Voor andere vogelsoorten is het rustige gebied met water, ruige oevers en grasland de ideale broedplek. In 2019 is de Houtrakkerbeemden uitgebreid en krijgt de bijzondere zilte natuur nog meer ruimte. Voor de avontuurlijke wandelaar is er een struinpad.
Aan de oostzijde van de Houtrak ligt een groene heuvel: Groene Schip, opgebouwd uit restmateriaal van afvalverbranding en volledig geïsoleerd (ingepakt). De heuvel is 30 meter hoog en biedt recreatiemogelijkheden. Deze hoogte is uniek in de omgeving en biedt een weids uitzicht van Amsterdam tot aan de duinen, met daarin de bedrijvigheid van het Noordzeekanaal en de haven, het Noorderbos en de Houtrakkerbeemden.