Goed voor de natuur én voor het bedrijf

Mooie samenwerking, toch?

Het zoemt, het zingt, het fladdert en tsjilpt in het gras-klaverveld van De Korenschoof in Kamperland, Zeeland. De luzerne, cichorei en klavers staan er verrassend weelderig bij, ondanks de droogte. En daar profiteren de hommels, bijen en vlinders van. “Kijk”, wijst boer Kees Steendijk naar een dikke hommel. “Die opent de bloemen van de witte klaver voor de bijen. Die zouden er anders niet van kunnen eten. Mooie samenwerking, toch?”

Geiten helpen tegen distelprobleem

Kees, Connie en tegenwoordig ook dochter Anne Steendijk boeren al sinds 2000 biologisch op het tweehonderd jaar oude boerenerf. Eerst als akkerbouwbedrijf, maar sinds 2016 ook als geitenhouderij. Kees vertelt: “We hadden altijd veel last van distels op de akkers. In de biologische landbouw ga je dan niet met bestrijdingsmiddelen in de weer. Maar dat betekende dat we veel tijd en geld kwijt waren aan distels verwijderen. Met geiten houden konden we dat probleem op een natuurlijke manier tackelen; de gras-klaver die we voor de geiten zaaien, concurreert de distels weg. En we maaien de luzerne en gras-klaver velden veel vaker, waardoor distels geen kans meer hebben. Probleem opgelost, en wij hebben er een mooie bedrijfstak bij!” Hij wijst naar de stal waar de jonge geitjes luidkeels van zich laten horen en nieuwsgierig hun kopjes door het hekwerk steken.

Afwisseling voor de bodem

Met de natuur meeboeren en zoveel mogelijk circulair ondernemen; het kenmerkt de visie van Kees. “Uitgangspunt is wat de bodem en de geiten nodig hebben”, stelt Kees. “Als je daar goed voor zorgt, volgt vanzelf een optimaal resultaat. Voor de natuur en voor ons bedrijf.”
Dat betekent wisselteelt in zijn akkerbouwgewassen, zodat de bodem afwisseling krijgt en niet uitgeput raakt. Energie haalt hij uit zijn eigen windmolen en zonnepanelen. En het voer voor de geiten verbouwt hij zelf – op wat biologische brokjes na. “Die kruidenrijke weides zijn het beste voer wat je kunt hebben voor de geiten”, legt hij uit. “Ze geven maximaal melk en ze zijn oergezond, ik heb er weinig veeartskosten aan.”

Een beetje suikeren

Op zijn akkers geen kunstmest, maar mest van de geiten en compost van eigen terrein. “Je voert natuurlijk veel voedingsstoffen uit de bodem af door oogsten en maaien”, legt Kees uit. “Dan moet je dat weer aanvullen met organische stof om het bodemleven gezond te houden.” De hoeveelheden zijn afgestemd op de gewassen en bedoeld om het bodemleven jaarrond te voeden. “Een beetje suikeren”, noemt Kees dat: “We hangen de planten niet aan het infuus.”

Biodiversiteit vergroten

En sinds twee jaar gebruikt Kees voor zijn compost ook het rijke maaisel van zo’n 43 hectare Staatsbosbeheerterreinen in de omgeving. Staatsbosbeheer wil deze gebieden verschralen om de biodiversiteit te vergroten. Een van de manieren daarvoor is het plantmateriaal afvoeren, zodat de plantenresten de bodem niet voeden. “Eens per jaar maai ik zestig procent van de graslanden en voer het maaisel af om er compost van te maken voor onze akkers”, legt Kees uit. Hij wijst op een donkere hoop compost waar hier en daar nog plantenresten zichtbaar zijn. “Dat maaisel is mooi schoon, met veel organisch materiaal van verschillende planten en kruiden. Heel goed voor het bodemleven. Maar ik moet natuurlijk geen ongewenste planten zoals Jacobskruiskruid in mijn compost krijgen. Daarom laat ik dit maaisel wat langer liggen, dan weet ik zeker dat de zaden doodgaan door de hitte van het composteerproces.”

We houden elkaar scherp

Staatsbosbeheer geeft het beheer van zulke bijzondere graslanden, waar onder meer zeldzame orchideeën groeien, niet zomaar uit handen. Daar horen goede afspraken en wederzijds vertrouwen bij. Zo maait Kees pas na de bloeitijd en manoeuvreert hij om de orchideebedden heen. Ook maait hij in slingerende paden en in verschillende fasen: sinusmaaien. Daarmee blijft er ieder moment in het jaar leefruimte en nectaraanbod voor insecten en schuilmogelijkheden voor vogels en kleine zoogdieren. “Dat is het mooie van deze samenwerking: alles gaat in goed overleg en we leren van elkaar. Ik ga geregeld met de boswachter ecologie van Staatsbosbeheer, André Hannewijk, het natuurgebied in. Daar leer ik over de orchideeën, bijzondere planten en dieren. En omgekeerd leren Staatsbosbeheerders hoe het op een boerenbedrijf werkt en wat er nodig is. We houden elkaar scherp.”

Mooie overgang voor insecten

De samenwerking smaakt naar meer. Tegenwoordig lopen Kees en André ook door de akkers van De Korenschoof. “André wijst me op bijzondere planten en we denken na over wat we kunnen doen om de biodiversiteit hier nog verder te vergroten. Ik wil wat meer structuur in mijn akkerland maken. Met wat boompjes, heggen en poelen krijg je mooie overgangssystemen voor insecten, in de winter schuilmogelijkheden voor vogels en kleine zoogdieren. Het moet niet m’n akkerbouw belemmeren, maar op de scheiding van een perceel of hoek kan het. En het draagt allemaal bij aan biodiversiteit en een gezond bodemleven waar onze gewassen en geiten het zo goed op doen. Neem deze droge zomer; we zitten hier op het droogste stukje Nederland in zware klei. Toch hebben onze pompoenen en bieten het er goed af gebracht. Mede dankzij een gezonde bodem waar vocht en voedingsstoffen goed in bewaard blijven.”

Puur genieten

In de verte scheert een blauwe kiekendief over de akkers, en elders laat een veldleeuwerik van zich horen. “Dat is toch puur genieten?”, lacht Kees. “Als ik dan die grote landbouwbedrijven zie met monotone akkers, waar werkelijk niets te beleven is voor wild en insecten, dan denk ik: de overheid zou die diversiteit op landbouwbedrijven veel meer moeten stimuleren! Dat gaat ook gebeuren, denk ik. Wij lopen daar vast op vooruit.”