Monumentenpaspoorten
Tijdens dit evenement werden door de RCE ook zogenaamde archeologische monumentenpaspoorten uitgereikt aan de eigenaren van de grond waarop dit rijksmonument zich bevindt: twee particuliere eigenaren en Staatsbosbeheer. In de paspoorten staat kort en bondig iets over het monument zelf, maar ze geven ook aan wat er in termen van gebruik en beheer wel en niet mee kan. De RCE draagt zo bij aan de bewustwording van cultureel erfgoed bij monumenteigenaren en hoopt uiteindelijk dat dit leidt tot een betere instandhouding van archeologische rijksmonumenten.
Vuursteen
De vuursteenmijn, feitelijk een omvangrijk complex van individuele mijnen, is een archeologisch rijksmonument van wereldklasse. Duizenden jaren geleden werd hier in een 8 ha groot gebied een belangrijke grondstof gewonnen. Door de lange duur van de winningsactiviteiten ontstonden naar schatting 2000-4000 mijnen, waarvan er zo’n 75 zijn onderzocht en toegankelijk gemaakt. Vuursteen was het staal van de steentijd. Het materiaal is hard en scherp en zeer goed te gebruiken voor het maken van wapens en gebruiksvoorwerpen zoals pijl- en speerpunten, bijlklingen en messen. De mijn is van ongeveer 4200 tot 2650 voor Christus in gebruik gebleven.
Het terrein werd in 1881 als oppervlakvindplaats ontdekt door de Belgische archeoloog Marcel De Puydt. Zes jaar later volgde de ontdekking van een prehistorische dagbouwgroeve (het Grand Atelier) en in 1910 de eerste mijnschacht. De vuursteenmijn ligt ongeveer 6 km ten zuidoosten van Maastricht, in het Savelsbos tussen Rijckholt en Sint Geertruid. Van 1964 tot 1972 is er archeologisch onderzoek naar ondergrondse vuursteenwinning verricht door leden van de Nederlandse Geologische vereniging, afdeling Limburg.
Consolidatie
De Stichting Ir. D.C. Van Schaïk nam in 2017 het beheer van de onderzochte mijnen over van Staatsbosbeheer en heeft een initiërende en coördinerende rol gespeeld om ze zichtbaarder en meer beleefbaar te maken voor het publiek. De stichting heeft als doel het beheer van ondergrondse kalksteengroeven - en nu dus ook de vuursteenmijnen in het Savelsbos - om aanwezige waarden te behouden en dit bijzondere erfgoed open te stellen voor educatie en onderzoek. Ze doet dit met een vrijwilligersteam van 35 personen die groeves, mijnen en gangen beheren, excursies leiden, onderzoek begeleiden, met een technische staf om alles draaiend te houden en een redactie die een nieuwsbrief verzorgt voor de donateurs van de stichting.
Daarnaast was de stichting de afgelopen jaren samen met de RCE verantwoordelijk voor de consolidatie van de mijn. Er zijn maatregelen genomen om het archeologische rijksmonument duurzaam in stand te houden zodat eventueel toekomstig archeologisch onderzoek mogelijk blijft, en om het publiek het ondergrondse prehistorische mijnlandschap beter te laten beleven. Voor dat doel zijonder meer vier nieuwe zijgangen van de bestaande bezoekersgang aangelegd door deels ingestort gebied. Op die manier zijn achterliggende, volledig intacte prehistorische gangenstelsels weer bereikbaar alsook beter zichtbaar gemaakt. Het werk is gestart in april 2021 en is deze maand afgerond. Met ruime financiële middelen en kennis maakte de RCE dit mogelijk. Dit project maakte deel uit van het RCE-programma ‘Instandhouding archeologische rijksmonumenten’.
Goed rentmeesterschap
Staatsbosbeheer is met zo’n 900 rijksmonumenten één van de grootste monumentbeheerders van Nederland en convenantpartner van de RCE. Voor het behoud van deze monumenten werkt de organisatie waar het kan samen met lokale partijen zoals ondernemers en vrijwilligers. Zo ook bij de vuursteenmijn van Rijckholt met de Stichting Ir. D.C. Van Schaïk. Met veel kennis en bevlogenheid heeft die stichting in zeer korte tijd een nieuwe groep gidsen opgeleid, en zijn gezamenlijk plannen gemaakt en uitgevoerd op het vlak van consolidatie, museale inrichting, educatie, communicatie en marketing.
Europese subsidie
Leader Zuid-Limburg heeft een subsidie toegekend om de museale inrichting in de vuursteenmijn te verbeteren en om het informatiecentrum in te richten. In de vuursteenmijn zijn o.a. de verlichting en informatieborden gemoderniseerd. Nieuw zijn ook de vitrines met archeologische vondsten. Leader is een Europees subsidieprogramma om de leefbaarheid en economie op het platteland te ontwikkelen en te versterken. De Europese Unie, de provincie Limburg en de zestien Zuid-Limburgse gemeenten stellen geld beschikbaar voor initiatiefnemers met goede plannen.
Mijn Rijckholt
De gemeente Eijsden-Margraten hecht groot belang aan het archeologisch rijksmonument en wil dit graag meer onder de aandacht brengen. Het informatiecentrum Mijn Rijckholt wordt een belangrijke toeristisch-recreatieve pijler. Eijsden-Margraten droeg daarom ook ruimhartig bij aan het project Vuursteenmijn en het informatiecentrum. Met name door haar aandeel in de Leader-subsidie, een voorfinanciering van het Leader project en een bijdrage in Mijn Rijckholt.
Vuursteenwandelroute
Visit Zuid-Limburg ontwikkelde de wandelroute Langs vuursteen in het Savelsbos. Deze route van circa 5 kilometer leid je van het diep ingesneden Maasdal naar het bijna 100 meter hoger gelegen plateau. Vanuit het infocentrum Mijn Rijckholt wandel je door het Savelsbos, langs een van de grootste ondergrondse vuursteenmijnen ter wereld en maak je kennis met iconische plekken als het Grand Atelier en De Kaap.
