Ruimte voor water
Nederland is binnen Europa een overgangsgebied van land naar zee. Een deltaland vol rivieren. Wij beheren 4.700 hectare natuur binnendijks langs de grote rivieren en 15.000 hectare buitendijks (de helft van de uiterwaarden met een natuurfunctie). Onze riviernatuur heeft op veel manieren betekenis voor een vitaal Nederland. De hoge biodiversiteit in de grote aaneengesloten gebieden is van grote waarde. Glanshaverhooilanden, stroomdal graslanden, ooibossen, rietmoerassen, oevers en onderwaternatuur herbergen samen een ongelooflijke soortenrijkdom. Door herinrichting van gebieden realiseren we extra natuur die vaak hand in hand gaat met waterveiligheid en waterkwaliteit. Klimaatbuffers dus voor natte en droge tijden. En tegelijkertijd een geliefd gebied voor veel mensen om er lekker op uit te trekken
Wij kennen het riviersysteem en ervaren in het beheer van onze gebieden hoe de rivier werkt. Er blijven kansen om met natuurontwikkeling een bijdrage te leveren aan de biodiversiteit in combinatie met maatschappelijke opgaven als hoogwaterveiligheid, waterkwaliteit, nieuw bos en het beleven van de riviernatuur. We kijken naar de samenhang binnen en tussen natuurgebieden. We werken aan systeemherstel, dus robuuste en veerkrachtige ecosystemen in de Nederlandse Delta. Dit doen we in samenwerking met vele partijen langs de rivier.
Het Nederlandse rivierengebied bestaat uit het stroomgebied van de Maas en de Rijntakken: Rijn, Waal, IJssel en Lek. De Rijn komt bij Lobith vanaf Duitsland ons land binnen. Deze splitst zich in de IJssel, en de Lek en Waal, die via de Zuidwestelijke Delta uitmonden in de Noordzee. De uiterwaarden bevatten veel waardevolle natuur.
Deze uiterwaarden liggen in 7 provincies. 7.000 Hectare van het Nederlands Natuur Netwerk ligt in de uiterwaarden van de Maas en de Rijntakken: Rijn, Waal, IJssel en Lek. En die 7.000 hectare is ruim voor de helft in beheer van Staatsbosbeheer. In de afgelopen 25 jaar hebben we met Rijkswaterstaat gewerkt aan het programma NURG (nadere uitwerking rivierengebied). Dat heeft geleid tot enorme stijging van de biodiversiteit langs de Rijntakken in bijna 7.000 hectare nieuwe natuur via 55 projecten.
We hebben de natuurlijke processen laten terugkeren in grote aaneengesloten natuurgebieden in het rivierengebied. De rivier mag zijn werk doen met de dynamiek van laag- en hoogwater en daarmee erosie. Grote grazers zorgen op een natuurlijke manier voor de variatie in de begroeiing. Hierdoor komt het oorspronkelijke rivierenlandschap terug, inclusief rietmoeras en ooibos.
Dit brengt soorten terug die hier ooit volop voorkwamen. De zaden worden met het rivierwater meegevoerd. Honderden plantensoorten (stroomdalflora) maken van het gebied een grote wilde bloemenweide vanaf eind mei tot in het najaar. Daardoor komen er ook weer volop insecten en vlinders voor. De biodiversiteit en de beschikbaarheid van voedsel maken het ook tot een goed leefgebied voor zoogdieren als das, otters en bevers en vogels als de blauwborst, roerdomp en visarend. Langs de grote rivieren worden onder meer zilverreigers, purperreigers en lepelaars gespot.
Systeemherstel langs de rivieren heeft al tientallen jaren onze focus. De afgelopen 25 jaar heeft programma NURG (Nadere Uitwerking Rivierengebied) - vaak in combinatie met de Ruimte voor de Rivier- en Kaderrichtlijn Waterprojecten geleid - tot vele hectares nieuwe natuur en herinrichting van deze uiterwaarden. De biodiversiteit steeg langs de rivieren explosief. Er ligt grootschalige riviernatuur met ooibos en stroomdalgraslanden. Op veel plekken heeft de rivier het weer voor het zeggen. En grazers houden de vegetatie kort en gevarieerd. Tegelijkertijd hebben we de groei van rietmoerassen in rustige gedeeltes langs de rivier gestimuleerd.
We gaan door met het verbeteren van de riviernatuur. Kijkend naar het DNA van de rivier en de ruimte in onze natuur, zien wij nog meer kansen om met natuurontwikkeling een bijdrage te leveren aan maatschappelijke opgaven als biodiversiteit, hoogwaterveiligheid, waterkwaliteit, klimaatbuffers voor droge en natte tijden, nieuw bos en extra recreatie. Onze visie en ambitie voor de Rijntakken hebben we op papier gezet. Dat zijn de streefbeelden voor Rijn, Nederrijn en Lek, Waal en IJssel. Zij geven richting aan de samenwerking langs de rivieren.
Die samenwerking van overheden, terreinbeheerders en maatschappelijke organisaties is noodzakelijk voor het succes van veerkrachtige ecosystemen. Wij werken landelijk bijvoorbeeld samen met Rijkswaterstaat en de Rijksdienst Voor Ondernemend Nederland (RVO) binnen de Programmatische Aanpak Grote Wateren (PAGW) in opdracht van de ministeries van LNV en I&W. De aanpak levert winst op voor water en natuur langs de grote wateren. PAGW gaat tot 2032 ook twee concrete projecten in onze terreinen opleveren: de Paddenpol langs de IJssel en een totale kwaliteitsimpuls voor de IJssel-Vechtdelta.
Met Rijkswaterstaat-Oost werken we ook samen aan nieuwe kansrijke maatregelen in onze terreinen langs de rivieren voor een betere waterkwaliteit en meer natuurwaarden. Maatregelen die 2027 afgerond moeten zijn. Samenwerking dus voor de uitvoering van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Bekijk de projecten die af zijn en de locaties die onderzocht worden.
Het Natuurwinstplan Grote Wateren waaraan we ook deelnemen, wil ambities voor het behoud en herstel van biodiversiteit, waaronder de realisatie van Natura 2000 doelen, verenigen met het ontwikkelen van een dynamische en robuuste deltanatuur.