Uit in de natuur
In 1866 startte de bouw van Fort bij Rijnauwen, het grootste fort van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Deze linie is een voorbeeld van Nederlands vernuft op het gebied van watermanagement, militaire architectuur en landschapsplanning. Samen met Fort bij Vechten moest het één van de zwakste punten in de linie verdedigen, een brede strook grond aan weerszijden van de Kromme Rijn.
Fort bij Rijnauwen is met zijn 31 hectare en 27 rijksmonumenten het grootste en groenste fort van de de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Deze linie is samen met de Stelling van Amsterdam UNESCO Werelderfgoed. Niet alleen leven op het fort beschermde dier- en plantsoorten maar ook de monumentale gebouwen met tot de verbeelding sprekende namen als caponniere en reduit zijn uniek in Nederland. Dit alles ligt verscholen op steenworp afstand van de stad Utrecht.
Het fort is gebouwd tussen 1866 en 1871 en werd in de periode 1877-1885 verbeterd en uitgebreid. De inrichting was bestemd voor zo’n 700 mensen en ruim 100 stukken geschut. Het fort moest samen met nabij gelegen fort Vechten en fort t Hemeltje het oosten van de stad Utrecht verdedigen. Al die tijd was het fort een onneembare vesting tot de komst van het vliegtuig met aanvallen uit de lucht. Het systeem van forten was in één klap hopeloos verouderd als verdediging. Na WO II werd het fort hermetisch afgesloten en de natuur kreeg decennialang vrij spel. Voor ree, das, vos, vleermuis, buizerd en havik is het fortterrein een beschutte en prettige leefomgeving. Ook zijn er liefst 200 plantensoorten te vinden, die in de lente het terrein omvormen tot een kleurrijk grasland.
Het fort heeft de tand des tijds vrijwel ongeschonden doorstaan. Veel gebouwen zijn in de loop der jaren gerestaureerd. Maar het fort is ook heel kwetsbaar. Om het fort bij Rijnauwen UNESCO-waardig en duurzaam voor de toekomst te behouden en beschermen, heeft Staatsbosbeheer nieuwe gebruiks- en belevingsmogelijkheden ontwikkeld die natuur, cultuur en beleving verenigen. Hiermee wil Staatsbosbeheer vanuit de huidige natuur- en cultuurhistorische waarden het fort een plek en betekenis geven in de samenleving en duurzaam in stand houden. Dit kan mede dankzij de vrijwilligers die actief op het fort zijn als gids, gastheer of werkzaam in het onderhoud. Daarnaast is Stichting Vrienden van fort bij Rijnauwen sinds 2014 actief om bij te dragen aan het behoud en de bescherming van de unieke natuur- en cultuurwaarden van het fort.