Natuurgebied
Sinds mensenheugenis spreken ze tot de verbeelding: Rottumeroog, Rottumerplaat en Zuiderduin, drie onbewoonde Groningse Waddeneilandjes in het mooiste natuurgebied van Nederland. Ooit woonden er boeren, kloosterlingen en strandjutters, nu zijn de eilanden, die samen Rottum worden genoemd, vooral de thuisbasis voor zeehonden en vogels.
De mens speelt al jaren vrijwel geen rol meer in de oostelijke Waddenzee; wind en water boetseren het landschap in deze waddenwildernis. Zonder actief beheer veranderen de eilanden voortdurend van vorm en gedreven door de westenwinden ‘wandelen’ ze rustig maar zeker steeds verder oostwaarts.
Rottum ligt in het oostelijk deel van de Waddenzee, ten noorden van het vasteland van de provincie Groningen en ten oosten van Schiermonnikoog.
Onder Rottum vallen de gebieden Rottumeroog, Zuiderduin en Rottumerplaat.
Rottum is ongeveer 1.045 hectare groot.
Vanwege de gevoeligheid voor verstoring van trekvogels en zeehonden zijn Rottumeroog en Rottumerplaat voor publiek afgesloten.
Rottum bestaat uit drie eilanden, waarvan Rottumeroog het oudste is. ‘Oog’ (oud woord voor eiland) dook voor het eerst op in de vroege middeleeuwen. Sindsdien is het eilandje voortdurend van plaats en van vorm veranderd. Vroeger lag het op de plek van Rottumerplaat. Rottumeroog bestaat eigenlijk uit 2 eilandjes: het ‘hoofdeiland’ en het door een ondiepe geul, het Oostschild, gescheiden kleinere Zuiderduin.
Tijdens de najaarsstormen van 1998, 2012 en 2013 viel een deel van Rottumeroog ten prooi aan de golven, om tegelijkertijd aan de zuidkant weer ‘aan te groeien’. In december 2013 gaf het eilandje de stuifdijk prijs aan de Noordzee. Het vogelwachtersonderkomen van Staatsbosbeheer moest daarom in februari 2014 verwijderd worden. Sindsdien staat er alleen nog een kleine schuilhut en de bekende ‘Emderkaap’. Het kustfundament is echter niet aangetast; het zand is niet weg, maar heeft zich over Rottumeroog verspreid. Zo zal het eiland altijd blijven wandelen. Rottumeroog wordt misschien een grote wadplaat met een dynamisch jong duinlandschap. Juist die dynamiek biedt kansen voor de natuur en de elementen krijgen dan ook vrij spel in het Oostelijk Waddengebied.
Begin jaren 50 van de vorige eeuw werd op de zogenaamde Boschplaat tussen Rottumeroog en Schiermonnikoog een stuifdijk aangelegd en helmgras geplant. Er ontstond een compleet nieuw eiland: Rottumerplaat. Inmiddels is het alweer twee keer zo groot. ‘Plaat’ heeft drie delen: het hoofdeiland, de zuidelijk gelegen Boschplaat en het Noordrif.
De zandbanken van Rottumerplaat zijn een kraamkamer voor zeehonden. In de zomer werpen en zogen de vrouwtjes hier hun jongen. Verstoring kan in deze periode fataal zijn. Als zeehonden op de vlucht slaan, kunnen moeder en jong elkaar kwijtraken. En als de moeders het zogen van hun jong te vaak moeten onderbreken, begint de kleine met te weinig vetreserves aan zijn zelfstandig bestaan.
Tijdens de najaarstrek in augustus en september kunnen de aantallen trekvogels tot 300.000 oplopen. Voor hun voedsel zijn ze afhankelijk van krabben, slakken, kokkels en wormen in de slikkige bodem van de Waddenzee. Is het hoogwater, dan kunnen ze op Rottum rustig wachten tot het tij weer gunstig is voor de volgende maaltijd.
Rottumeroog is eeuwenlang door voogden beheerd en bewaakt. De laatste ging in 1965 met pensioen. In 2024 heeft Staatsbosbeheer het beheer van de eilanden overgedragen aan Rijkswaterstaat. Op het weblog van Rottum hielden de boswachter, vogelwachters en gidsen je op de hoogte van wat er op de eilanden gebeurde. Lees meer over het beheer, de geschiedenis en de vogels op de Rottums in de brochure 'De waarde van de natuurlijke Rottums'.
De eilanden en omgeving zijn onder de Wet Natuurbescherming geplaatst. Het gebied heeft een Natura 2000-aanwijzing en geldt als referentiegebied. Dat houdt in dat er niet meer gevist wordt op vissen, garnalen en schelpdieren. Zo kan de natuur zich ongestoord ontwikkelen en kan deze ontwikkeling vergeleken worden met de ontwikkelingen in de rest van de Waddenzee.