Natuurgebied
De Veluwe is een aaneenschakeling van verschillende natuurgebieden met elk een eigen karakter, flora en fauna. Een groot deel van de Veluwe is bebost en bijzonder heuvelachtig.
Boswachterij Nunspeet ligt in een prachtig stuk Veluwe. Glooiende paden voeren naar het idyllische dorpje Vierhouten en verder naar Elspeet. Langs open heide en koele bossen, wuivende sparren en grillige eiken. Op de natte heide liggen plassen, omringd door paarsrode zonnedauw. Ten zuiden van Nunspeet ligt het Zandenbos. Hier ligt ook een fraai heideveld. Met geurige heide en krentenstruiken vol vogels. In de Zandenplas kun je op zomerse dagen heerlijk zwemmen.
Het Vierhouterbos is rustiger en zit boordevol wild. Wie oplet, ziet de wroetsporen van zwijnen langs de paden. In de bossen liggen hun zoelplaatsen. Dat zijn de poelen waarin ze hun modderbaden nemen. Bij het Zandenbos en aan de rand van het Vierhouterbos mag uw hond los lopen. Ook zijn er diverse ruiter- en menroutes uitgezet. Bijzonder is ook het Verscholen Dorp bij Nieuw-Soerel, waar tijdens de Tweede Wereldoorlog onderduikers verborgen zaten.
Boswachterij Kootwijk is de plek waar Staatsbosbeheer in 1899 is opgericht. De woeste zandgronden op de Veluwe moesten bedwongen worden en er was hout nodig voor de mijnbouw. Grove dennenbossen werden aangeplant. De Zaadeest in Stroe herinnert aan deze tijd. En nog steeds zie je bijvoorbeeld in de Harskamperdennen de oude stuifduinen in het bos. Met ook de Stroese heide, het prachtige ven Loofles en eikenhakhoutbos is deze boswachterij vol variatie.
In het hart van het gebied ligt een samenzwering van zand en wind: het Kootwijkerzand. De helft ervan stuift, de andere helft is begroeid met mossen en grassen. Net als de ‘echte’ woestijn kent het Kootwijkerzand extreme temperatuurverschillen. Op een mooie zomerdag kan het op de zuidhellingen wel 50 graden worden. ’s Nachts tuimelt het kwik dan zo’n 40 graden.
Grenzend aan het Kootwijkerzand ligt Radio Kootwijk. Het dankt zijn naam aan het gelijknamige monumentale zendstation, dat daar vroeger het contact onderhield met toenmalig Nederlands-Indië. Het imposante gebouw, dat het midden houdt tussen een tempel en een sfinx, contrasteert prachtig met de lege, woeste omgeving. Een bezichtiging van dit gebouw is een must voor wie het natuurgebied bezoekt. De geschiedenis en betekenis van Radio Kootwijk komen dan echt tot leven.
Met de ‘dansende’ bomen behoort het Speulder- en Sprielderbos tot de oudste en mooiste bossen van Nederland. Hier kun je ronddwalen alsof het een echt oerbos is. De natuur mag haar gang gaan. Glanzende sparren, knoestige, groenbemoste eiken, varens en halfvergane stammen zorgen voor een bijzondere sfeer. In het gebied zijn nog twee andere soorten bos te vinden. Het lichte bos, met grove dennen, berken en eiken. En het donkere bos, waar vooral douglas- en fijnsparren en Amerikaanse eiken groeien. Een deel van deze bossen wordt ook gebruikt voor houtproductie. Elk bostype trekt weer andere bewoners aan. Van achter wildkijkschermen is het mogelijk om zelf dieren gade te slaan. Vooral tegen de schemering is de kans op een ontmoeting groot. Kijk ook eens bij het Solse Gat. Deze diepe kuil is in de laatste ijstijd ontstaan door een draaikolk van gletsjerwater. De kuil is verder uitgediept door het graven van leem. Veluwse sagen vertellen een heel ander verhaal. Op deze plek zou ooit een klooster hebben gestaan. De monniken hadden hun ziel aan de duivel verkocht. Hiervoor werden ze gestraft. In een woeste kerstnacht zonk het klooster weg in de aarde. Alleen de statige toegangsweg zou nog aan het klooster herinneren...
Het Ugchelse Bos is een natuurbos. In de loop der jaren hebben de aangeplante dennenbossen plaatsgemaakt voor een natuurlijk gevarieerd en licht bos. In dit bos is meer voedsel te vinden en komen meer broedvogels voor. Samen met de natuurgebieden rondom Kootwijk vormt het een aaneengesloten gebied van 10.000 hectare. Daarmee is het een van de grootste aaneengesloten stukken vrije natuur van Nederland. In het grootste deel van het bos van de boswachterij mag de natuur zijn gang gaan en grijpen we niet in. Het vele dode hout dat hier blijft liggen, is belangrijk voor paddenstoelen, mossen en insecten en daardoor ook voor vogels en andere dieren. De rest wordt gebruikt voor houtoogst. Daarmee voorziet de boswachterij in de houtbehoefte van een heleboel mensen.
Statige beukenlanen, 2 schaapskooien en bloeiende fruitbomen in het voorjaar. Deze eeuwen oude plek is al heel lang het domein van een grote kudde heideschapen, landgeiten en de herder en zijn honden. Dagelijks loopt onze schaapherder hier met zijn schapen over de schaapsdrift naar de heide. Sinds kort zijn, naast de hoedhonden van de herder, ook 3 kuddebeschermingshonden onderdeel zijn van de schaapskudde. Het zijn Karpatische Herdershonden uit Roemenië.
In de Renkumse Poort komen bos, beekdal en de uiterwaarden van de Rijn samen. Het heuvelachtige gebied is een mooi voorbeeld van geslaagd natuurbeheer. Het voormalige industrieterrein Beukenlaan is omgetoverd tot een ecologische verbinding tussen de Oostvaardersplassen, Veluwe, uiterwaarden aan de Rijn, de Gelderse Poort en het Duitse Reichswald. Zo kunnen edelherten straks van de Veluwe naar de Rijn lopen.
Het heuvelachtige landschap is ontstaan in de voorlaatste ijstijd, toen het landijs grote hoeveelheden zand en grind voor zich uit duwde. De beken in het beekdal vormen het afwateringssysteem van deze stuwwallen. Sinds mensenheugenis is dit gebied bewoond, zo valt af te lezen aan de grafheuvels langs de beken. De uitvinding van de watermolen, rond de 11e eeuw, betekende de start van een eeuwenlange bedrijvigheid in het Renkumse beekdal.
Wie Veluwe zegt, zegt edelhert. Maar dat is niet altijd zo geweest. Halverwege de vorige eeuw was het edelhert door stroperij bijna verdwenen van de Veluwe. Om de populatie edelherten in stand te houden werd in 1956 het Ugchelse bos aangewezen als Staatswildreservaat. Met resultaat! In 1988 was het aantal herten met zoveel toegenomen, dat de beschermende rasters weggehaald konden worden. Inmiddels hebben de herten zich via ecoducten verspreid van het Speulderbos in Putten tot de Veluwezoom in Rheden en kunnen we weer volop genieten van dit indrukwekkende dier.
Midden op de Veluwe hebben wisenten uit Duitsland een nieuw leefgebied. Staatsbosbeheer stelt voor deze Europese bizons een omheind gebied van 400 hectare beschikbaar. Er leven hier al wilde hoefdieren, zoals edelherten en wilde zwijnen. De wisenten zijn met hun gedrag en begrazing een mooie aanvulling. De effecten op de natuur gaan we monitoren. Dit nieuwe leefgebied draagt bij aan de instandhouding van de soort. De wisenten leven in een voor publiek afgesloten gebied. Meer over de wisenten lees je op Wisentopdeveluwe.nl.
Voor de aanleg van bossen in Nederland was begin vorige eeuw veel zaad van de grove den nodig. Geplukte dennenkegels werden in de zon of in een bakkersoven verwarmd om het zaad te kunnen winnen (het zogenaamde eesten). Om de productie te vergroten, bouwde Staatsbosbeheer in Stroe zelf een zaadeest.
Bij de zaadeest in Stroe zijn later 2 kegelschuren gebouwd. Hierin werden de kegels soms maandenlang bewaard totdat ze konden worden geëest. De wind kon van alle kanten door de schuren waaien, waardoor de kegels in vorm bleven. Sinds 1989 is de zaadeest niet meer in gebruik, de gebouwen staan op de monumentenlijst.