“Ik heb een band met deze boom”

Altijd in gesprek

Met iedereen die zich meldt met een zorg, gaan we in gesprek, zegt Mark Kras, boswachter in het Haagse Bos. “Of dat nou hardlopers, omwonenden, hondenbezitters of mensen met een spirituele band met het bos zijn. We luisteren altijd naar ze en we en kijken in hoeverre we ze tegemoet kunnen komen. Dat lukt niet altijd, maar met een welwillende houding kom je al ver.”

Als voorbeeld noemt hij een dunning die gepland stond in het Haagse Bos, waarbij bomen worden gekapt. “Op een van de beuken met een oranje stip erop vond ik een insteekhoes met een briefje erin: ‘Deze boom a.u.b. niet kappen, want daar heb ik een band mee.’ Er stond geen naam bij. Ik heb mijn visitekaartje erin gedaan, want ik was benieuwd naar wat hier speelde.”

Oude Europese religies

Mark werd gebeld door een vrouw die vertelde paganiste te zijn. “Ze is een aanhanger van de oude Europese religies van vóór het Christendom”, zegt Mark. “Ze voerde bij deze beuk rituelen uit, waarin de Aarde, de zon en natuurkrachten een rol spelen.”

Hij ging een paar keer met de vrouw op pad. “Ik snapte waarom ze de boom wilde houden, maar ik begreep ook waarom mijn collega’s op ecologische gronden hadden besloten dat hij weg moest. De eiken eromheen hadden veel meer potentie en zouden tot vitalere bomen kunnen uitgroeien als ze de ruimte kregen.”

Geen onbegrip

Het dilemma was niet gemakkelijk op te lossen. De vrouw stelde dat het bos zichzelf wel kon verzorgen en geen menselijk ingrijpen nodig had. Mark wees erop dat het hele Haagse Bos door mensen aangeplant is. “We verschilden van mening, maar er was geen onbegrip tussen ons.”

Toen het moment gekomen was om de beuk te kappen, gaf Mark de planning door zodat de vrouw gelegenheid had een afscheidsritueel uit te voeren. “Maar ze was op dat moment niet in het land. Toen heb ik na de kap een stuk van de stam meegenomen en dat later aan haar overhandigd. Dat stelde ze op prijs.”

Uiteenlopende zorgen

Je hoeft geen ‘spiritueel type’ te zijn om toch een luisterend oor te kunnen bieden in dit soort situaties, stelt Mark. “Als we moeten kappen, melden zich altijd veel mensen met uiteenlopende zorgen. De een heeft het over CO2, de ander heeft als kind nog meegedaan aan een boomplantdag, of vindt de aanpak met machines te bruut. Het vraagt een stap van nuchtere boswachters om met een paganiste in gesprek te gaan, maar het is waardevol je blik te verruimen.”

Mark merkt persoonlijk niet dat de spirituele omgang met het bos toeneemt, maar constateert wel dat steeds meer mensen het bos tegenwoordig als een gemeenschap zien. “Dat is de invloed van het werk van de Duitse boswachter Peter Wohlleben. Veel mensen hebben het nu over moederbomen en kindbomen - en kijken echt anders. Ik kan me voorstellen dat zo’n zienswijze kan leiden tot een meer spirituele relatie met het bos.”

Dat wil niet zeggen dat Mark overal in meegaat. “Ik trof een keer iemand die van het pad afging en dwars door de boshyacinten liep – met een aangelijnde kat bij zich. Dat dier moest ook het “bosbaden” eens ervaren. Dat gaat me te ver.” 

Meer mensen met spirituele ervaringen

Bij steeds meer mensen staan spirituele ervaringen in het bos op de voorgrond, stelt bosbouwkundige Cathrien de Pater. Zij promoveerde dit voorjaar bij de vakgroep Bos- en Natuurbeleid van Wageningen University & Research op onderzoek naar deze ‘bosspiritualiteit’. “Dat is een heel breed begrip waar je meerdere ontwikkelingen onder kunt scharen”, zegt Cathrien. “Je hebt mensen die naar het bos komen om er troost te vinden, of om eenheid met de natuur te ervaren. Weer anderen doen er rituelen, of zijn geïnteresseerd in de mythen en legenden die aan bepaalde gebieden kleven.”

Cathrien onderzocht hoe Staatsbosbeheer en andere terreinbeheerders omgaan met bosspiritualiteit - in hun plannen en in de praktijk. “Mijn studenten en ik hebben onder meer gesproken met boswachters van de Staatsbosbeheergebieden Drentsche Aa, Sallandse Heuvelrug, Drents-Friese Wold en Westerwolde.” De conclusie? “Bosbeheerders blijken zeer bereid om bezoekers met een spirituele behoefte te faciliteren.”

Eeuwenoude energiebanen

Ook Kees van Son, boswachter in nationaal park Drentsche Aa, noemt een voorbeeld. “Op een voorlichtingsavond waarop het beheerplan voor het Strubben Kniphorstbosch werd besproken, stak een van de aanwezigen zijn hand op. Of we wel wisten dat er een bijzondere energie of magie in het gebied aanwezig is”, zegt Kees. “Er lopen leylijnen, eeuwenoude energiebanen die je niet mag verstoren. De spreker kreeg veel bijval uit de zaal. Die energiebanen moesten we beschermen, werd gezegd. Nou, het ging ons ook precies om een betere bescherming van het gebied. Dus ik wilde daar zeker verder over praten.”

Hij ging het gebied in met de betrokkenen, die een ‘Energetische Werkgroep’ hadden opgericht, en kreeg een wichelroede in handen gedrukt. “Twee koperen staafjes. Ik moest me erop concentreren en kijken wat er gebeurde. Na een tijdje bogen ze naar elkaar toe, en daarna weer naar buiten. Ik heb diezelfde honderd meter nog een paar keer gelopen, en telkens hetzelfde effect. Ik ben geen expert, ik heb geen idee wat er gebeurde, maar ik heb wel een open blik en ben zeer geïnteresseerd in hoe mensen het bos beleven.”

Sporen uit het verleden

Het Strubben Kniphorstbosch is een archeologisch reservaat waarin tal van overblijfselen uit het verleden te zien zijn: grafheuvels, hunebedden, karrensporen. “Er hebben hier heel lang mensen gewoond, die zich er veilig en geborgen hebben gevoeld”, zegt Kees. “Ik vind het niet zo vreemd dat mensen stellen dat zo’n historie iets doet met het gebied. Er is in onze bossen meer aan de hand dan kwelplekken, grondlagen en humus.”

Uiteindelijk zijn in het Strubben Kniphorstbosch beheerplannen aangepast om tegemoet te komen aan de adviezen van de Energetische Werkgroep. “Bomen waar energieën of natuurwezens werden verondersteld, hebben we niet gekapt”, zegt Kees. “En in een zogenaamde stille kern, die als heilige plek werd bestempeld, hebben we niet met trekkers en kranen gewerkt maar met de hand.”

In verbinding met de natuur

Een van de redenen om als boswachter zulke bosspiritualiteit te faciliteren, is omdat het mensen meer in verbinding kan brengen met natuur. Dat concludeerde Cathrien de Pater in haar onderzoek, en Kees van Son en Mark Kras herkennen dit allebei. Mark: “Als ik zelf met mensen door het Haagse Bos loop, laat ik ze ter hoogte van de A12 altijd even twee minuten stil zijn om goed te luisteren wat ze allemaal horen. Verkeer, roepende kinderen, sirenes. Op een plek dieper in het groen herhalen we dat later nog een keer, zodat mensen goed de verschillen horen. Door dit soort ervaringen beklijft het idee dat de natuur er niet alleen voor ons is.”

Verbinding met de natuur is een must, vindt ook Kees. “Als boswachter is het mijn taak de pracht van het gebied te laten zien. Dan heb je het over natuur, over de cultuurhistorie, maar wat mij betreft ook over de minder goed verklaarbare dingen.”