Meer mensen met onbegrepen gedrag in de natuur

Meer aandacht nodig

Dat mensen die buiten de maatschappij vallen zich terugtrekken in de natuur is niet nieuw. Maar de laatste jaren stijgt het aantal dak- en thuislozen in buitengebieden snel. Daar zijn meer mensen bij met onbegrepen gedrag, bijvoorbeeld door psychische problemen of een verslaving. Boswachters treffen ook vaker arbeidsmigranten uit EU-landen aan die hun werk en woning zijn kwijtgeraakt. “Een maatschappelijk probleem waar meer aandacht voor nodig is”, volgens Marco Meeling. Hij is adviseur handhaving bij Staatsbosbeheer in Zeeland.

Veel meer meldingen

Marco heeft onderzocht hoe vaak het probleem landelijk voorkomt. Politiecijfers laten zien dat tussen 2012 en 2023 het aantal meldingen van overlast door verwarde personen is gestegen van 44.571 naar 141.724 per jaar. Staatsbosbeheer legde in de jaren 2021-2023 63 incidenten vast met verward gedrag en 508 meldingen van mensen die in Staatsbosbeheer-gebieden verblijven. Voor zijn onderzoek sprak Marco ook met andere terreinbeherende organisaties, zoals Natuurmonumenten en het Goois Natuurreservaat. “Zij hebben, net als wij, steeds vaker te maken met dak- en thuisloze mensen in hun gebieden.”

Afval en spullen hopen zich op

Als ‘groene’ organisatie werkt Staatsbosbeheer aan het beschermen van de natuur in Nederland. Marco: “Op veel plekken hebben dieren en planten het al moeilijk door milieuvervuiling en droogte. Mensen die langere tijd in buitengebieden bivakkeren nemen daar allerlei spullen mee naar toe die niet in de natuur thuishoren, zoals winkelwagentjes, meubels en oude brommers. Ook afval en menselijke uitwerpselen hopen zich op.” Boswachters zien geregeld dat bomen zijn gekapt om vuurtjes te stoken voor eten koken. Bij droogte vergroot dat het risico op brand. “Al deze dingen zijn schadelijk voor de natuur. Opruimen kost ons veel tijd en geld. Dat betekent dat we minder aandacht kunnen besteden aan natuurbeheer.”

Prikkelarme omgeving

“Voor bezoekers van natuurgebieden kan het schrikken zijn als ze onverwachts iemand tegenkomen die schreeuwend rondloopt of onder invloed van alcohol of drugs is”, vertelt Floris Hoefakker. Hij is boa en boswachter in West-Brabant. “In acute situaties wordt iemand soms tijdelijk opgenomen, maar mensen die alle hulp afwijzen staan meestal na een paar dagen weer op straat. Dan begint het verhaal opnieuw.” Om deze cirkel te doorbreken wil Staatsbosbeheer nog nauwer samenwerken met de politie, gemeenten en zorginstellingen. Soms zoeken instanties een prikkelarme leefomgeving voor iemand om overlast in woonwijken te voorkomen, weet Marco: “Wij kunnen dan aangeven welke buitenplekken geschikt zijn, zonder dat het schade aanricht aan kwetsbare natuur.”

Schrijnende situaties

In de regio waar Floris werkt woont een man al drie jaar af en aan in de natuur. “Hij is ook in de winter weleens langere tijd voortdurend buiten. Daardoor gaat zijn gezondheid hard achteruit. Een schrijnende situatie, maar hij vertrouwt geen enkele hulpverlener.” Slapen in natuurgebieden buiten kampeerterreinen mag niet in Nederland. Boswachters wijzen mensen die ze bijvoorbeeld in tentjes of verlaten bunkers aantreffen daarop en schrijven geregeld bekeuringen uit.

Ingrijpen kan niet altijd

Maar handhaven is niet altijd eenvoudig. Zolang iemand niets strafbaars doet, zijn de mogelijkheden om in te grijpen beperkt. Marco: “Als iemand een tentje als verblijfplaats heeft ingericht, heb je eerst toestemming nodig van het Openbaar Ministerie om naar binnen te gaan. Bovendien willen we mensen in een zorgwekkende situatie niet wegjagen en aan hun lot overlaten – we hebben ook een maatschappelijke verantwoordelijkheid. Het duurt vaak lang voordat het instanties lukt om een andere woonplek te vinden of te zorgen dat iemand hulp aanvaardt. In de tussentijd houden de boswachters contact met alle betrokkenen.”

Let op je eigen veiligheid

Boswachter en boa Hendrik Ravensbergen krijgt geregeld vragen van bezoekers over een dak- of thuisloze persoon in de natuur: “Soms benaderen ze iemand uit goedheid om hulp te bieden. Dat is een risico, als je het verhaal erachter niet kent.” Voor zijn boa-werk is Hendrik getraind in omgaan met mensen die tegenstribbelen of moeilijk benaderbaar zijn. “Lang niet iedereen met onbegrepen gedrag is agressief”, benadrukt hij. “Maar het is verstandig om altijd eerst op je eigen veiligheid te letten.”

Kom je iemand tegen in de natuur die zich verward, agressief of op een andere manier onvoorspelbaar gedraagt? En vermoed je dat hij of zij zorg nodig heeft? Dan kun je dit melden bij de politie (telefoon 0900-8844, in spoedsituaties 112) of het landelijk Meldpunt Zorgwekkend Gedrag (0800-1205).