Hoe vaart maken bij aanleg nieuw bos?

Ruimte is het grootste probleem

Vanwege zijn 125-jarig bestaan houdt Staatsbosbeheer dit najaar vijf herfstdebatten over actuele maatschappelijke thema’s. De zaal in kasteel Groeneveld voor dit derde debat vult zich met ondernemers, rijks-, provincie- en gemeenteambtenaren en natuurbeheerders.
Harrie Hekhuis, afdelingshoofd Terreinbeheer bij Staatsbosbeheer, trapt af. “Er is niets anders dat zoveel maatschappelijke opgaven combineert als bos. Mensen willen recreëren in bos, bos zit bomvol biodiversiteit, bos zorgt voor hout, bos in en om de stad maakt wonen aantrekkelijker, het zorgt voor frisse lucht en schoner water én bos slaat CO2 op. Niet zo gek dus dat we in Nederland de afspraak hebben kunnen maken de hoeveelheid bos met tien procent te vergroten tot 2030. Van die 37.000 hectare nieuw bos, nemen wij er 5.000 voor onze rekening. Daarvan is tot nu toe 1000 hectare gelukt. Dat gaat te langzaam. Ruimte is het grootste probleem, waar vind je al die hectares? Maar wij lopen er ook tegenaan dat we de benodigde vergunning van de gemeente regelmatig niet rond krijgen. Heel veel mensen willen dit, maar als er in het proces maar één tussen zit die het niet wil, krijgen we het niet voor elkaar.”

Niet zo snel als we willen

Het tempo moet inderdaad omhoog vindt ook Geertje van Hooijdonk, directeur Natuur op het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN). “Bos is cruciaal voor de mens. Ook in Nederland. Daarom hebben we in de Bossenstrategie niet alleen afgesproken om de hoeveelheid bos uit te breiden, maar ook om bestaand bos vitaal te houden. Schiet het op? Niet zo snel als we willen. Er zijn veel plannen gemaakt, maar met het wegvallen van het NPLG en het Transitiefonds is daar geen financiering meer voor. Op het ministerie zijn we op zoek naar hoe we op creatieve manieren dit toch kunnen aanpakken. De provincies hebben plannen klaarliggen, die gooien we niet weg. We moeten opnieuw bedenken hoe we dit gaan realiseren, waarbij we iedere euro zo efficiënt mogelijk inzetten. Dat vraagt de minister ook van ons.”

Grond kan wel vijf doelen dienen

De provincie Noord-Brabant heeft een ambitieus bosuitbreidingsprogramma. En daar is gedeputeerde, van onder andere Natuur, Hagar Roijackers trots op. “Wij hebben in 2019 al onze eigen bossenstrategie opgesteld en hiervoor ons Actieplan Brabantse Bomen opgetuigd. Onze ambitie: 40 miljoen bomen en 13.000 hectare nieuw bos voor 2030. Dat is een erg hoge lat, maar er gebeurt echt wel wat. Waarom lukt dit bij ons wel? Ten eerste door vast te houden aan onze doelen, ook als anderen die loslaten. Als tweede hebben we een sterke en effectieve uitvoeringsorganisatie: het Groen Ontwikkelfonds Brabant. Een derde succesfactor is de nauwe samenwerking met onze partners. Iedereen die wat met bos wil doen, halen we naar ons toe: agrariërs, andere ondernemers, vrijwilligers, terreinbeheerders enzovoort. We hebben daarmee veel kennis van en uit de regio’s. Samenwerken is een belangrijke succesfactor.”
Wat nodig is om te versnellen, weet de gedeputeerde wel. “Het is nog steeds niet mogelijk om een stuk grond een meervoudige bestemming te geven. Terwijl grond wel vijf doelen kan dienen. Als meerdere bestemmingen mogelijk zijn, kan je ook op vijf manieren kijken hoe het financieel aantrekkelijk is te maken. Dat biedt nieuwe kansen.”

 

CO2-rechten verkopen

Arnout Asjes gooit het over een andere boeg. Hij is een van de oprichters van Land Life, een Nederlands bedrijf dat wereldwijd bos aanplant. Alleen vorig jaar al 4.000 hectare in Spanje, Australië en de VS. “Om dit te betalen verkopen wij rechten op CO2-uitstoot. Bedrijven als Zalando of ABN Amro kopen bij ons die CO2-rechten. Wij werken alleen met bedrijven die dit vrijwillig doen en dus niet verplicht CO2 moeten compenseren. Met de opbrengsten hiervan betalen wij grondeigenaren om bos te mogen planten. Vervolgens planten wij gemengd bos dat goed bij het betreffende gebied past. Het gaat dus zeker niet alleen om de CO2-opslag, want dan zouden we bij wijze van spreken alleen rijen eucalyptusbomen planten. Het gaat ons ook om de biodiversiteit. Het zou goed zijn als daar ook een compensatie voor komt.”
Staatsbosbeheer en andere grondeigenaren laten geld liggen, denkt de ondernemer. “Commercieel is het alleen maar interessanter als wij onze klanten ook projecten in Nederland kunnen bieden. De grondeigenaar krijgt jaarlijks een bedrag en wij planten en beheren het bos.”

Bedrijven doneren bomen

Ook Oscar van Doorn heeft een manier bedacht hoe bedrijven vrijwillig kunnen meebetalen aan meer bos, of meer bomen in dit geval. Hij is directeur van SHR, een onderzoeksinstantie in de houtbranche. “Om houtverwerkende bedrijven die alléén maar met duurzaam hout werken de kans te geven dit aan de buitenwereld te laten zien, hebben wij het keurmerk STIP in het leven geroepen. En de bedrijven met dit keurmerk bieden wij de gelegenheid bomen te doneren aan Staatsbosbeheer. Zo hebben we via de stichting Buitenfonds de afgelopen jaren al zo’n 49.000 bomen kunnen doneren. En ook voor het komend plantseizoen bieden we hierbij 17.500 bomen aan”, zegt hij terwijl hij een cheque aan Harrie Hekhuis overhandigt. “Ik weet natuurlijk dat vooral het gebrek aan ruimte het probleem is”, vervolgt hij. “Maar misschien kan Staatsbosbeheer met gedoneerde bomen ook anderen stimuleren tot meer bos. Dat maakt het financieel aantrekkelijker.”

Combineren, combineren

In het afsluitende debat bespreken de sprekers elkaars ideeën en passeren concrete inspirerende voorbeelden de revue. Combineren, combineren, combineren is de conclusie waar iedereen zich in kan vinden. De te bouwen miljoen woningen combineren met bosuitbreiding, nieuwe bossen combineren met rivier- en beekontwikkeling, spontane bosontwikkeling in veengebieden met hoge waterpeilen, tijdelijke bossen op landbouwgronden en agroforestry. Die puzzel is te leggen. Het combineren van functies en bestemmingen schept ruimte en maakt financieel meer mogelijk. En de hulp van ondernemers en het bedrijfsleven kan daaraan flink bijdragen. Bijvoorbeeld de combinatie van publieke middelen voor de grondafwaardering en private middelen voor de bosaanleg zelf. Harrie Hekhuis is blij met de resultaten van de bijeenkomst. “Ik zie een enthousiasme om samen aan de slag te gaan die versnelling in nieuw bos te realiseren. Én de noodzaak tot het combineren van functies en bestemmingen in het drukke Nederland. Die houden we vast.”

Tweede Kamerlid Thom van Campen (VVD) zat in het publiek en deelt die conclusie. “Inspirerend vond ik de boodschap bij alle sprekers dat juist verwevenheid met bos en natuur onze leefomgeving schoner en weerbaarder maakt. Of het nu gaat om groene natuurinclusieve woonwijken, agrarische natuur als onderdeel van het verdienmodel voor boeren of het beheren van beschermde natuurgebieden: we hebben het allemaal nodig. Het was mooi dat die boodschap zo helder doorklonk.”